હેત ના હાટડા ના મંડાય
   હેત હાટડે ના વેચાય
   હેત તો હૈયાને હિંડોળે હિંચાય

   હેતે માબાપને હૈયે સમાવાય
   હેતે ભાઈ અને બહેન સોહાય
   હેતે  કુટુંબમાં સુખ  લહેરાય
             હેતતો હૈયાને——

  હેતે બાળપણમાં વિદ્યા સોહાય
   હેતે કુશળતા જીવનમાં લવાય
   હેતે સંસારમાં આનંદ પ્રસરાય
              હેતતો હૈયાને——-

  હેતે શ્વસુરગ્રુહે  પગરણ મંડાય
   હેતે  જીંદગીનો  રાસ  રચાય
   હેતે  જીવન  શુશોભિત થાય
            હેતતો હૈયાને——-

  હેતે  પ્રભુનું  સુમિરન થાય
   હેતે આલોકમાં પરલોક સધાય
   હેતે   ભવસાગર પાર કરાય
        હેતતો હૈયાને——

     ચિત્રકામ
     ચિત્રકામનો વર્ગ હતો. આજનો વિષય હતો શાકભાજી અને
   ફળ.ટીકલુ નામ પરથી જ ગુણ વરતાઈ ગયા હશે. એક
   નંબરનો તોફાની બારકસ.  એક વાતમાં તમે અને હું બંને
   સંમત થઈશું. ભણવામાં તથા ચિત્રકળામાં પાવરધો.
     સરસ મઝાની કાપેલાં શાકભાજી તથા ફળની રચના
   કરતું ચિત્ર દોર્યું. ચિત્રકળાના શિક્ષકે વર્ગમાં ફરતા તેની
   આંખોથી નોંધ લીધી. તેના ચિત્ર ઉપર મનોમન વારી ગયા.
     દસ મિનિટ પછી ફરી આંટો મારતા હતા ત્યારે આશ્ચર્યમાં
   ગરકાવ થઈ ગયા. અરે ટિકલુ ‘તારા ચિત્રને તેં શું કર્યું?’
  પૂરા આદરભાવથી ટિકલુએ જવાબ આપ્યો. ‘મને થાઊસન્ડ
   આઈલન્ડ   સલાડ ડ્રેસિંગ’ ખૂઉઉઉઉઉઉબ ભાવે છે.
    મેં મારા ચિત્ર ઉપર ભરપૂરથી નાખ્યો. કહેવાની જરૂર
   નથી ટિકલું અમેરિકામાં નાનપણથી મોટો થયો છે.

બૂરા જો દેખન મૈં ચલા, બૂરા ન મીલીયા કોય
    જબ તન ઢૂંઢા આપકા,  મુઝસે બૂરા ન કોય
        તુલસીદાસ

    કલીકા બ્રાહ્મણ મશ્કરા,  તાકો ન દીજો દાન
    કુટુંબ સો નરક હી ચલા, સાથ ચલા જજમાન
        કબીરજી
    
    તુલસી નીચે જનનસે , બનેન ઉંચો કામ
    મઢત નગારા ન બને, ચૂહા કેરો ચામ
        તુલસીદાસ

    માટી કેરા પૂતલા, માનુષ ધરિયા નામ
    દિન દો ચારકે કારને, ફિર ફિર રોકે કામ
        કબીરજી

    તુલસી પર ઘર જાયકે, દુઃખ ન કહીએ રોય
    માન ગુમાવે આપનો, બાંટ ન લેવે કોય
       તુલસીદાસ

    કબીર થોડા જીવના, માંડા બહુ મંડાન,
   સબહી છોડકે ચલ ગયે,રાવ,રંક,સુલતાન
        કબીરજી

    જો કુલમેં જો ઉપજે, સો કુલ પર વો જાય
    મચ્છ કચ્છ જલમેં તીરે, પંછી ગગન ઉડાય
         તુલસીદાસ

     કાહે ચુનાવે મેડિયાં, કરતે દોડા દોડ
     ચિઠ્ઠી આઈ રામકી, ગયે પલકમેં છોડ
           કબીરજી

     તુલસી યે સંસારમેં, પંચ રત્ન હૈ સાર
     હરિભજન ઔર સંતમિલન,દયા,દાન,ઉપકાર
         તુલસીદાસ

      જિન ઘર નૌબત બાજતી,હોતેં છત્તીસોં રાગ
      સો ઘર હી ખાલી પડે, બૈઠન લાગે કાગ
      જિન ઘર નૌબત બાજતી, મંગળ બાંધે દ્વાર
      એક હરીકે નામ બીન,જનમ ગયા સબ હાર
          કબીરજી

      તુલસી ધિરજ મન ધરો,હાથી મણભર ખાય
      ટુકડા અન્નકે કારણે, શ્વાન ઘરો  ઘર જાય
           તુલસીદાસ

     મન મૈલા તન ઉજલા, ઉપર સાધુ વેશ,
    તાતેં તો કૌઆ ભલા,આંદર બાહિર એક
           કબીરજી

     તુલસી મીઠે બચનસે,સુખ ઉપજત ચહુ ઔર
     યે હી બશીકરણ મંત્ર હૈ,તજીએ બચન કઠોર
          તુલસીદાસ
          

શું  થવાનું  હતું  ને  શું  થઈ  ગયું
   શું  મેળવવું  હતું ને શું  મળી ગયું
   કેડી પર ચાલવું હતું વગડે જઈ ચડી
   ભોમિયા વિણ ભમવું હતું ભૂલી પડી ગઈ
   ઝરણાં સમ વહેવું હતું વેરાન થઈ ગઈ
   વૃક્ષ બની ઝુમવું હતું પાનખર આભડી ગઈ 
   હિમાચ્છાદિત શિખરે થીજવું હતું ઓગળી ગઈ
   મહાસાગરે મહાલવું હતું કિનારે જઈ ચડી
   આભલે ઉડવું હતું ધરતી પર પટકાઈ પડી
   ભ્રમર ગીત ગાવું હતું ફૂલે બિડાઈ ગઈ
   ગુલાબ થઈ નિખરવું હતું ગજરે ગુંથાઈ ગઈ
   નિર્દોષ બાળા રહેવું હતું જુવાન થઈ ગઈ

 रजमा व्यथित हुई
    बांवरी दौड के आई
    आंसु रोक ना पाई
    मेरा दर्द कीसे दिखाउं
    दास्तां मेरी कीसे सुनउं
    मेरा पती सिर्फ नामका है
    मेरे न कुछ कामका है
    नहीं देखता घरसंसार
    उठत बैठत जागत सोवत
    एक ही नाम की है पुकार
    क्रुष्ण पांडुंरंग विठ्ठला   
    क्रुष्ण पांडुरंग विठ्ठला
    रुक्मी के पास जा पहोंची
    रुक्मी तू कर मेरा न्याय
    उलज़नमें हुं  मैं परेशान
    रजमा तेरी बात निराली
    तेरी मेरी एक  कहानी
    सहमी सिकुडी और बोली
    क्या तेरी सुलझाऊं पहेली
    नंगे पैर दौडे गिरिधर
    जब सुने तूकाकी बानी
    मैं उनके पीछे भागुं
    हरिवरको पहोंच न पाऊं
    रजमाकी आंखे  खुली
    हरख से बोली घेली
    क्रुष्णा पांडुरग़ विठ्ठला
    क्रुष्णा पांडुरंग विठ्ठला  

   શિક્ષકની બદલે નોકરી કરવા જવાનો અનુભવ ઘણો મઝાનો છે.
  શરત એટલી કે તમને બાળકો ગમવા જોઈએ અને તેમની પાસેથી
   કામ  કઢાવતાં  આવડવું જોઈએ. મને કોઈ પણ વયના બાળકો
   હોય ખૂબજ ગમે.
    ભલે હું દેખાવમાં નાની હોઈશ પણ સારો કડપ જમાવી શકું છું.
  અમેરીકાના ઉપલા વર્ગમાં ભણતા વિદ્યાર્થી કોઈક વાર મારા કરતાં
   ૧૨ ઈંચ ઉંચા હોય. નથી મને તેમનો ડર કે ભય.
    આજે એવી શાળામાં હતી જ્યાં નહી નહી તો ૨૫ થી ૩૦ દેશનાં
   બાળકો અભ્યાસ કરે છે. જવાકે મેક્સીકો,ગ્વોટામાલા, હોન્ડુરસ,
  કોન્ગો, ફીજી, એલ્સાલવાડોર, હિંન્દુસ્તાન, પાકિસ્તાન,ક્યુબા,
  બાંગલાદેશ, એલસાલ્વાડોર, નાઈજીરિયા, દક્ષિણ અમેરિકા
   વિ. વિ.  આજનો અનુભવ ખૂબ સુંદર હતો. એમની વાતો
   સાંભળવાની , મારી વાતો સંભળાવવાની. છોકરાઓ તથા છોકરીઓ
   હતાં તો ૧૫ થી ૧૯ વર્ષની ઉંમરના પણ ખૂબ ભોળાભાલાં.
    નાની નાની વાતો પર હસે. નવા નવા તેમનાં દેશમાંથી આવેલાં.
  ભાષાની તકલીફ, સમઝવાની મર્યાદા,હસી હસીને મારું પેટ દુખાડી
  દીધું. કહેવું કાંઈ હોય અને લખૅ કાંઈ. શબ્દની જોડણીમાં અનેરો રંગ.
 એક એક પંક્તિમાં ચારથી પાંચ ભૂલો. મને મારું બાળપણ યાદ આવી ગયું.
 જ્યારે હું નાની બાળા હતી. ગુજરાતી માધ્યમમાં ભણતી હતી અને અંગ્રેજી
 લખવાનું શીખી રહી હતી. ઘણાં વખત પછી નિર્દોષ આનંદ માણ્યો જે મારા
  પ્રિય વાચકો સમક્ષ રજૂ કર્યો. આશા છે તમે આવકારશો.

   ગગરી  આનંદે ભરી મેં તો  આજ
      કાના ઝટપટ આવ લગાવ તું હાથ
      ગગરી આનંદે  છલકી ઉઠી  આજ
      કાના ઝટપટ આવ લગાવતું હાથ

    
     આનંદ  ભર્યો મેં તો હૈયું  નિચોવી
     લગાવ તું  હાથ  પરમાનંદ  હોઈ
     ગગરી  નાં ખીલી  ઉઠયાં  ભાગ્ય
     કાના ઝટપટ આવ લગાવ તું હાથ

     ભરેલ ગગરી પણ તે છે ફૂલ શી
     આનંદે ગગરીની આભા  નિખરી
     ખોબે  ખોબે ભરું  ને  ઉભરાય
     કાના ઝટપટ આવ લગાવ તું હાથ

    કાના નાં કામણ ગગરી માં સમાણાં
    લ્હાણી કરી આનંદના પીરસ્યા ભાણા
    છતાં  ખૂટે ન આનંદ  તસુ  ભાર
    કાના ઝટપટ આવ લગાવ તું હાથ    

 રાધા ઢૂંઢી રહી કીસીને મેરા કાન દેખા
           મારી રાધા
       પ્યારમાં પાગલ રાધા
    રાધા ઝુમી ઊઠી કે નયનોંએ કાન નિરખ્યા
    હરખે ફૂલી ઊઠી ને ઝાંઝર રણકી ઉઠ્યાં

     ગોકુળમાં રાધાનો કાનજી ખોવાણો
     ગોપીઓના ઘરમાં જઈ તે ભરાણો
     ગોવાળો સંગે વંઠેલ —-કે નયનોએ કાન નિરખ્યા

     રાધાને માખણ ખાતો કાન દેખાણો
     બેઉ હાથે માખણ ચોર મંડાણો
     હૈયું હરખી ઉઠ્યું——-કે નયનોએ કાન નિરખ્યા

     રાધાએ કાન વિશ્રામઘાટે ભાળ્યા
     પાણીની હેલ ચઢાવતાં માણ્યા
     અંગ અંગ ભીંજાઈ ઊઠી—-કે નયનોએ કાન નિરખ્યા

     રાધા કાના સંગે રાસ રમંતી
     મધુવનમાંહી હસી ઘેલી ખેલતી
     ચાંદનીમાં ભાન ભૂલી—–કે નયનોએ કાન નિરખ્યા

 કાન દઈને સાંભળો કોનો છે આ સાદ
      મૌસમ સુહાની આજે વરસે છે વરસાદ
 
      સૂરજ છૂપાયો વાદળે પ્રકાશને કર યાદ
      વિજળીનો ચમકારને ગડગડાટનો નાદ

      છબછબિયા બાળુડા કરે હરખે હૈયું આજ
      સ્મિત ફરક્યું વદને ઉમંગ દિલમાં આજ

      વનરાજી ઝુમે લહેરાયે હરખે ઝુલે ડાળ
      ફૂલે ભમરા ગુંજે સુણાવે લાગણીનો સાદ

      કુદરત ફૂલેફાલે ત્યારે છોડ સઘળાં વાદ
      કારણ જડે સત્ય લાધશે ના રહે ફરિયાદ

 સીતાનું હરણ થઈ ગયું. રામ રડવા લાગ્યા. રામ વિલાપ કરવા
   લાગ્યા.ઘણી સારી વાત છે.પ્રેક્ષકોને ખૂબ લાગી આવ્યું. કેટલાક
   માણસોની આંખમાં રામલીલાનો અભિનય જોઈ આંસુ આવવા
   લાગ્યા. અને પછી પડદો પડી ગયો.પડદો પડી ગયો એટલે
   કલાકારો પેલા રંગમંચ-સ્ટેજ પરથી નીચે ઉતરી ગયા.રામલીલાને
   ભજવનાર અને કેટલાક જોનારાને થયું કે રામને ફૂલમાળા પહેરાવવા
   જઈએ. એ લોકો ગયા. રંગમંચની પાછળ કલાકારો માટે નાનો સરખો
   ઓરડો હતો ત્યાં ગયા. તો રામ બઠાં બેઠાં છીકણી સુંઘતા હતા. લોકોને
   નવાઈ લાગી. રામને ય નવાઈ લાગી કે આ બધા અચાનક ક્યાંથી
   આવી ગયા? તો કહે શું થઈ ગયું? અરે આતો સીતાનું હરણ થયું છે.
  હું જરાક સ્વસ્થ થઈ જાઊં. ટેવ છે મને છીકણીની. નહીં તો આગળ
   અભિનય સારો નહી થાય. સમજી ગયા. સીતા પણ ત્યાં જ બેઠેલી,
  રાવણ પણ ત્યાંજ. બધાએ કહ્યું શોધ કરવાની જરૂર નથી. આ તો બધા
   રૂમમાં જ ભેગા છે.ત્યારે પેલા કલાકાર ભાઈઓએ કહ્યું . અમારે તો
   લગભગ રોજ આ ખેલ કરવા પડે- ગામડે ગામડે. રોજ અમારે સીતાનું
   હરણ થાય.  રોજ અમે છીંકણી સુંઘીએ અને રોજ પાછા સ્ટેજ પર જઈ
   અભિનય પણ કરીએ. પણ અમે જાણીએ કે અમારી સીતા તો ઘેર છે.
  અમે તો આ ખેલ કરવા આવ્યા છીએ. રામ પરણેલા હતા. એટલે
   રામે કહ્યું કે મારી સીતા ઘરે છે, આ બધું ભજવીને મહીને બે મહીને ઘરે
   જઈશું ત્યારે મારી સીતા જોડે પાછા બેસીશું ઉઠીશું. એટલે મને સાંત્વના
   છે. આ હરણ થાય છે તો કહે અમે અભિનય એવો કરીએ છીએ કે જાણે
  મારી સીતાનું હરણ થઈ ગયું. આંખમાં આંસુ લાવીએ. જોનારા જે હોય
  એમની આંખમાં પણ આંસુ આવી જાય. પછી કાંઈ નહી. મનમાં એમ થાય
  કે અમારી સીતા તો ઘરે બેઠી  અમારી રાહ જુએ છે.

                                               યોગેશ્વરજી ના ‘કર્મયોગ’માંથી  સાભાર