૧.   ભવિષ્યની ચિંતા છોડી વર્તમાનની પળમાં જીવો.

 ૨.   જીંદગી ગુંચવણભરી કરતા સરળ જીવો.

૩.  મનગમતી વસ્તુ વિના સંકોચે કરો. 

૪.  જે મફત છે તેની છૂટે હાથે લ્હાણી કરો. પ્રેમ અને હાસ્ય.

૫.  તમે જ તમર સાચા મિત્ર છો.

૬.  એક ‘જીભ’ને આરામ આપો.

૭.  બે કાન હંમેશા વાપરો.

૮.  આપ્યાથી આનંદ મળે છે લેવા કરતાં. (અનુભવો)

૯.  શું ખાવ છો એના કરતા કેટલું ખાવ છો તે જુઓ.

૧૦.  દિલ કદી જુઠું નથી બોલતું,તેનો અવાજ સાંભળો.

         વર્ષોનો તફાવત જો માણસને હોંશિયાર બતાવવાનું થર્મોમિટર

હોય તો આ વિધાન મા કેટલુ તથ્ય છે. હંમેશા યુવા પેઢીનો દાવો

રહ્યો છે કે તેઓ ઘણું બધુ વધારે જાણે છે તેમેના માતા પિતા કરતાં.

                 નાનપણની વાત યાદ આવે છે. મારી મમ્મી હંમેશા કહેતી

ભગવાનનું નામ લઈને જો રસોઈ કરીએ તો ‘ સરસ અને સ્વાદિષ્ટ’ જ 

હોય. હકિકતમા એ સત્ય હતું કારણ તેમાં શ્રધ્ધાનો રણકો સ્પષ્ટ હતો.

      “નજર નીચી રાખો વિચાર ઉંચા રખો’. આ યુક્તિ શિલાલેખની જેમ

હૈયા પર કોતરાયેલી છે. તેથી કદીય ભારતથી પાછા આવતા પગ

મોચવાયો નથી. હા, ઘણીવાર થતું ‘મમ્મી, તું ભણી નથી તેથી તને

ખબર નથી પડતી’. હા, કબૂલ કરું છું તે ભણી હતી ચાર ચોપડી,

પણ તમને અને મને શરમાવે તેવી તેની જીવન જીવવાની

રીત રસમ હતી.

     અરે, મારી દાદી અને નાની પણ તેઓ જે કરતા તેમા ઘણી

કુશલતા દાખવતા. હવે તો એ વાતો ભૂતકાળ બની ગઈ છે. ટુંક

સમયમા મારું અસ્તિત્વ પણ ભૂતકાળ થઈ જશે.

   ખેર, વાત માત્ર એટલીજ કહેવી છે નવી પધ્ધતિ, અધુનિકતા,

 અને સફળતાનું વિજ્ઞાન ખૂબ પ્રગતિ કરી રહ્યું છે અને કરશે.

               તેના પાયામા સિમેન્ટતો ‘જૂનો’ જ છે. જે ઇમારત ખૂબ

મજબૂત બનાવે છે. ‘કેલ્ક્યુલેટર’ આવ્યા ને માણસે ‘ગણિત’ ને

વિસારે પાડ્યું. તેના મગજની આંકડા સાથેની રમત  ધીરી થઈ.

‘કમપ્યુટર અને એસેમેસ’ આવ્યા માણસની શબ્દ અને લેખન-

વૃત્તિ નરમ પડી. હવે પછી શું——?

          જો પૂર્વજોની રીત રસમ પર નાક ચડતુમ હોય તો વડિલોપાર્જિત

ધનનું શું કરીશું ?

.    જો કે આ વાત બધાને લાગુ પડતી નથી એમાંય જે અમેરિકા આવીને

વસ્યા છે તેમેને ખાસ. તેઓ તો પોતાના વડિલોની ઇજ્જત કરી તેમનો આભાર

માને છે આ દેશમા આવ્યા બદલ. વિદ્યા પ્રાપ્તિએ તેમને જિવનમા ઘણી સારી

સ્થિતિએ પહોંચાડ્યા છે.

યોગના પ્રયોગ દ્વારા સ્વાસ્થ્ય   ૩ 

કમર અને પીઠના દુખાવાનું દર્દ

  પીઠનો દુખાવો થવાનું મુખ્ય કારણ છે ખોટી રીતે ઉભા રહેવાની

તથા બેસવાની ટેવ. વધારે પડ્તી  માનસિક ચિંતા યા શારીરિક 

  લક્ષણ કામ.  વધતી ઉમર ને કારણે પહોંચેલો ઘસારો પણ

દુખાવાનું કારણ હોઈ શકે.

      એક દુખાવો એવો હોય છે જે એક્સ રે યા લોહીની તપાસ

દ્વારા ખબર પડે.  બીજો દુખાવો જે કામ યા નોકરી પરની એવી

ખાસિયત ને આધારિત હોય છે. ઘણીવાર દુખાવો એવા કારણસર

હોય કે જે કળવું કઠિન છે.

      કરોડ રજ્જુ જે બોચીની પાછળથી શરૂ થઈ કમર સુધી જાય છે.

 સી૧ થી  સી૭   ગળાના મણકા  (સર્વાઈકલ)

 ટી૧ થી ટી ૧૨  છાતીના  મણકા (થોરાસીક)

 એલ૧ થી એલ ૫ કમરનો ભાગ (લમ્બર)

  ૫                 સેક્રમ

   એસ ૧ અને એસ ૨  પેલ્વીસ

   ૫    પૂંછડીના   ( કોકીકસ)

    દુખાવાના પ્રકારઃ

    ૧.   મણકાનું ખસી જવું (સ્લીપ ડીસ્ક)

    ૨.  ગળામા મણકાનો દુખાવો.

  ૩.  અકસ્માતથી થતો દુખાવો.(વ્હીપ્લીશ ઇન્જારી)

 ૪.   ગળાના મનકામા સોજો (સ્પોન્ડીલોસીસ)

 ૫.  ચીંતા ને કારણે થતો દુખાવો.

 ૬. ડોક હલાવવાથી થતો દુખાવો

 ૭.  ખુંધ તથા આગળ યા પાછળ વળતા દુખાવો.

        આ દુખાવો ઘણી વાર વહેલી સવારે થાય યા ઉભા રહેવાની ખોટી

        ટેવ ને લીધે પણ થાય.

    ઈલાજઃ

   આરામ, ચત્તાપાટ સૂવાનું

   દવાનો સહારો

  શસ્ત્રક્રિયા

  લોહચુંબકની પધ્ધતિ.

    યોગ દ્વારા માત્ર તેનો ઇલાજ જ નથી થતો પણ તેના મૂળના ઉંડાણ

સુધી પહોંચી તેનો જડમૂળથી નાશ કરે છે.

 અન્નમય કોષ”

      તમારી પોતાની શક્તિનો ખ્યાલ રાખી વજન ઉચકવું. આગળ તથા

પાછળ ખૂબ સાવધાની પૂર્વક વળવું. આંચકા લાગે એવા પ્રયોગો ન કરવા.

‘ લમ્બર સ્ટ્રેચ’ એ ખૂબ સુંદર આસન છે. શવાસનમા સૂઈ બે પગ ઘુંટણથી

 વાળી પગ અને મોઢું વિરુધ્ધ દિશામા રાખવા. આંખો બંધ અને શ્વાસ ઉપર

ધ્યાન કેંદ્રિત કરવું. પછી પગ તથા મોઢાની દિશા બદલવી.  દરેક વ્યક્તિ

પોતાના શરીરની મર્યાદાથી માહિતગાર હોય છે.

 પ્રાણમય કોષઃ

     શ્વાસની અનિયમતતા , ચિંતાને કારણે પ્રાણવાયુ પીઠના હાડકામા

બરાબર પહોંચતો ન હોવાથી દુખાવો રહે. પ્રાણાયામ નિયમિત કરવો.

કપાલભાંતિ હરગિઝ નહી. “પ્રાણિક એનરજાઈઝીંગ ટેકનીક”  છે જેનાથી

ખૂબ રાહત થાય છે. તે ટેકનીકનું પાલન કરવાથી મેટાબોલીક રેટ ઘટે

છે અને ‘પ્રાણ’ નો પ્રવાહ સરળ બને છે જેનાથી દુખાવો કાબૂમા આવે છે.

   મનોમય કોષઃ

          ૐ ની સાધના અને ‘નાદ અનુસંધાન’ કરવાથી દુખાવો ઘણૉ સહ્ય

બને છે અને સતત મહાવરાથી ધીરે ધીરે નાબૂદ થાય છે. પીઠનો યા

કમરના દુખાવાનું મુખ્ય કારણ ખોટી રીતે ઉભા રહેવાની તથા વળવાની

ટેવ છે.

  વિજ્ઞાનમય કોષઃ

      સારું વાંચન, આનંદમય વાતાવરણ અને કોઈ પણ જાતની ભીતિ

યા લઘુતા ગ્રંથિનો  ત્યાગ.

  આનંદમય કોષઃ

       કર્મ કરતા રહેવું. એવું કાર્ય જેમા નિજાનંદ પ્રાપ્ત થાય. ખુશનુમા

વાતાવરણમા હરવું ફરવું.ચિંતા ને તિલાજલી.

   કમર તથા નીચેની પીઠના દુખાવાના આસન.

 ૧. હાથના આંગળા ભીડી સામે તથા ઉપરની બાજુ શ્વાસની

      આવન જાવનના તાલ સંગે લઈ જવા.

        (હેન્ડ સ્ટ્રેચ બ્રિધિંગ) 

    ૨. પગ વાળીને ‘લમ્બર સ્ટ્રેચ’ બ્રિધિંગ’

    ૩. પવન મુક્તાસન

     ૪. સેતુબંધ આસન

     ૫. ‘ડોરસલ સ્ટ્રેચ’

      ૬.  શશાંક આસન બ્રિધિંગ

       ૭.  ભુજંગ આસન

      ૮.  સલભાસન

      ૮.  વારાફરતી પગ ઉપર લાવી શ્વાસની સાથે તાલ

            મિલાવવો.

      ૯.  બાજુ પર સૂઈ પગ ઉચકવો.

      ૧૦. વિપરીતકરણી આસન

     ૧૧.    પરિવૃત્ત ત્રિકોણાસન

      ૧૨.   વક્રાસન

       ૧૩. અર્ધકટિ ચક્રાસન

       ૧૪.  અર્ધચક્રાસન

  ગળાના દુખાવા માટેઃ

       ૧. હાથના આગળાને વારાફરતી હલાવવા.

       ૨.  હાથની મુઠ્ઠી વાળી ઉપર નીચે કરવી.

     ૩.   હાથની કલાઈ ધીરે ધીરે ફેરવવી, ઉપર નીચે કરવી. વિ.

     ૪.    ખભા ઉપર નિચે કરવા, ગોળ ફેરવવા/

      ૫. ધીરે ધીરે ડોક ઉપર,નીચે તથા ગોળ ફેરવવી.

              એક વાર ડાબી બાજુથી શરૂ કરવું ને પછી

                જમણી બાજુથી.

     પ્રાણાયામ

     નાદ અનુસંધાન

     ધ્યાનમા નિયમિતતા

    “ૐ” ધ્વનિનો ઉચ્ચાર

      “મ” ધ્વનિનો ઉચ્ચાર 

      નાડી શુધ્ધિ પ્રાણાયામ

       દુખાવો ન હોય તે સમયે ‘કપાલભાંતિ કરાય

        પણ યાદ રહે એકદમ ટટ્ટાર બેસવું.

                                  ૐ